Đền thờ Thục An Dương Vương

  Do công lao dựng nước và giữ nước, ý chí bất khuất trước quân thù, Thục An Dương Vương được lịch sử đánh giá là người anh hùng dân tộc, đã nhiều lần lãnh đạo quần chúng. # Đuổi Tần, đánh Triệu lập nên những chiến công hiển hách, mở đầu cho việc kiến lập nên truyền thống anh dũng, kiên cường bất khuất chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.  

Hạ điện - nơi còn lưu lại các cột gỗ và các hoành phi Bằng lim được xây dựng từ thời vua Tự Đức (1953) Để tưởng nhớ công ơn to lớn của Thục An Dương Vương, nhân dân. # Vùng Diễn Châu (nay thuộc xã Diễn Trung) đã lập miếu thờ ở cửa Hiền. Theo truyền thuyết mỗi khi màn đêm buông xuống, có những đốm lửa lập lòe trên sườn núi Mộ Dạ. Nhiều người nghĩ rằng, đốm lửa là vong hồn vua Thục muốn yên ngự trên sườn núi, nên quần chúng. # Đã lập đền và rước linh hồn ngài về đó để thờ tự. Đền thờ Thục An Dương Vương có từ đó. Đền thờ còn có một tên gọi khác là đền Cuông nằm sát Quốc lộ 1A, là điểm cực nam huyện Diễn Châu cách thị thành Vinh 30 km về hướng bắc. Theo dân chúng. # Truyền lại, hồi đó núi Mộ Dạ có rất nhiều chim công, đến nỗi đương thời có người gọi là núi Công. Thế núi Mộ Dạ đứng xa trông giống hình con công (hoặc con chim hạc) khổng lồ đang múa, đuôi xòe ra đến làng La Vân, hai cánh dang rộng với những ngọn núi lúp xúp, đầu công chính là nơi dựng đền Vua Thục. Vì vậy nhân  địa danh du lịch  dân thường gọi đền thờ Thục An Dương Vương là đền Công, tiếng địa phương gọi là đền Cuông. Đền Cuông còn là   địa danh du lịch   đền thờ thành hoàng của 4 làng quanh đền: Tập Phúc (nay thuộc Diễn An), Cao Quan, Cao Ái và Yên Phụ (nay thuộc xã Diễn Trung) gọi chung là Tứ thôn. Lễ hội đền Cuông xưa không chỉ bó hẹp trong phạm vi tổng Cao Xá mà quy mô của nó mở rộng ra cả vùng Đông Thành gồm Diễn Châu, Yên Thành và một xã thuộc huyện Nghi Lộc hiện giờ. Niên đại khởi dựng đền Cuông đến nay vẫn chưa xác định được, có thể được xây dựng vào  địa danh du lịch Việt Nam  thời Lê Mạt. Năm 1802,  địa danh du lịch  vua Gia Long đã cho sửa sang lại đền. Đến năm Giáp Tý (1864) dưới thời Tự Đức, triều đình cho sang sửa và nâng cao như quy mô hiện. Khi khánh thành vua Tự Đức đã ban thưởng một đồng bạc vàng mang mác nhà vua để làm báu vật của đền. Đến nay, tại ngôi đền này, vẫn còn 11 cột gỗ lim và các hoành phi, hoa văn có từ thời vua Tự Đức 1853. Đền Cuông là một công trình kiến trúc đẹp, chắc chắn, hiệp với điều kiện thiên nhiên ở xứ sở miền Trung có nhiều mưa to, bão lớn. Trên núi Mộ Dạ bây chừ là cả rừng thông ngút ngàn. Sau núi là biển cả mông mênh đêm ngày rì rào sóng vỗ. Về phía bắc dưới chân núi Mộ Dạ là cửa Hiền lịch sử, nơi có huyền thoại khi An Dương Vương cùng đường, thần Kim Quy đã hiện lên rẽ nước đưa ngài về cõi vĩnh hằng, nơi có ngôi mộ của Mỵ Châu - một nạn nhân của thiên bi tình sử. Bãi biển vùng cửa Hiền bằng phẳng, nước trong xanh là bãi tắm rất tốt. Đây là vùng tiểu khí hậu không có gió tây nam, những đợt gió nóng từ đất Lào trườn qua dãy Trường Sơn, về tới đây bị cây rừng của núi Mộ Dạ chặn lại.   địa danh du lịch   Trên bãi biển nhô lên hàng ngàn hòn đá có hình thù giống như những con cá biển nên quần chúng gọi là bãi đá Ngư Hải. Ở đây có một phiến đá to cao, bằng phẳng, tục truyền những ngày đẹp trời, Thục An Dương Vương thường dạo chơi và đánh cờ với tiên ở đó, nên gọi là đá Bàn Cờ. Đặc biệt, trong những năm kháng chiến chống Mỹ, Bộ Tư lệnh QK4 đã đóng tại đền Cuông. Mang một giá trị đặc sắc, nên Đền Cuông đã được xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia từ năm 1975. Trước đây các triều đại phong kiến Việt Nam cũng đã ghi nhận, khẳng định giá trị văn hóa quý, cao đẹp của di tích đền Cuông nên đã có nhiều bản sắc phong và tổ chức trùng tu, tu tạo. Và Đền Cuông cũng là một danh thắng mà bất cứ ai đã đến sẽ khó quên, bởi sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và cảnh sắc thiên nhiên như thể đã có một sự thỏa thuận từ ngàn đời trước giữa tạo hóa và bàn tay con người. Bắc Vũ